Op basis van de verkiezingsprogramma’s van JA21, VVD, GroenLinks-PvdA, CDA en PVV, kunnen we een aantal fictieve coalities verkennen. Hierbij houd ik rekening met:
- Ideologische compatibiliteit (economisch, sociaal, cultureel)
- Beleidsmatige overlap (bijvoorbeeld op migratie, klimaat, zorg)
- Politieke haalbaarheid (mate van compromisbereidheid)
VVD – CDA – JA21 – PVV
Rechts-conservatieve coalitie
Kansen:
- Strenge migratiepolitiek (asielbeperking, nationale controle)
- Focus op veiligheid en orde (lik-op-stuk, meer politie)
- Economisch liberaal (lagere lasten, minder regeldruk)
- Kritisch op EU en internationale verdragen
Spanningen:
- PVV’s radicale standpunten (islamverbod, Koranverbod) botsen met CDA’s christendemocratische waarden
- VVD en CDA hechten aan rechtsstaat en internationale samenwerking, waar PVV en JA21 juist willen terugtrekken
- JA21 en PVV zijn eurosceptisch, VVD en CDA gematigder
GroenLinks-PvdA – CDA – VVD
Centrum-linkse coalitie met brede welvaartfocus
Kansen:
- Investeringen in zorg, onderwijs en duurzaamheid
- Brede welvaart als gedeeld uitgangspunt (CDA en GL-PvdA)
- VVD kan economische groei en innovatie inbrengen
- CDA als brug tussen sociaal en liberaal
Spanningen:
- Klimaatambities van GL-PvdA botsen met VVD’s marktgerichte aanpak
- VVD wil minder overheid, GL-PvdA juist meer regie
- CDA moet balanceren tussen conservatieve achterban en progressieve partners
GroenLinks-PvdA – CDA – JA21
Sociaal-conservatieve coalitie met focus op gemeenschapszin
Kansen:
- Gemeenschapsdenken: gezinnen, verenigingen, menselijke maat
- Kritiek op marktwerking in zorg en onderwijs
- CDA en JA21 delen zorgen over nationale identiteit
Spanningen:
- GL-PvdA’s inclusieve en multiculturele visie botst met JA21’s restrictieve migratiebeleid
- Klimaatbeleid van GL-PvdA is veel ambitieuzer dan CDA en JA21 willen
- JA21’s euroscepsis wringt met GL-PvdA’s pro-EU houding
VVD – JA21 – GroenLinks-PvdA
Onwaarschijnlijke maar strategische coalitie
Kansen:
- Economisch: innovatie, woningbouw, regie op infrastructuur
- VVD en GL-PvdA kunnen elkaar aanvullen op klimaat en groei
- JA21 kan zorgen voor balans op migratie en nationale autonomie
Spanningen:
- Grote ideologische verschillen: klimaat, migratie, cultuur
- JA21 en GL-PvdA staan lijnrecht tegenover elkaar op EU, integratie en identiteit
- VVD moet kiezen tussen liberale kern en pragmatische compromissen
CDA – VVD – JA21 – GroenLinks-PvdA
Breed gedragen middencoalitie
Kansen:
- CDA als brug tussen links en rechts
- VVD en GL-PvdA kunnen samen economische en klimaatambities vormgeven
- JA21 brengt focus op nationale autonomie en veiligheid
Spanningen:
- Grote compromissen nodig op migratie, klimaat en cultuur
- JA21 en GL-PvdA botsen op fundamentele waarden
- CDA moet veel bemiddelen en kan kiezers verliezen aan flanken
Op basis van AI kan ik me aan een aantal gewaagde voorspellingen doen. Natuurlijk is alles mogelijk en veel hangt af van de laatste weken voor de verkiezingen en de presentatie van de lijsttrekkers.
Op basis van de meest recente peilingen en politieke analyses, is er een reële kans dat het CDA onder leiding van Henri Bontenbal een sleutelfiguur wordt in de coalitievorming na de verkiezingen van 29 oktober 2025. Hieronder geef ik een overzicht van de waarschijnlijke coalitievarianten en de rol van het CDA daarin, inclusief een analyse van de effecten van een stem op het CDA.
Peilingoverzicht (juli–augustus 2025)
| Partij |
Zetels (gemiddeld) |
| PVV |
30–33 |
| GroenLinks-PvdA |
26–29 |
| VVD |
23–26 |
| CDA |
20–22 |
| JA21 |
5–7 |
| NSC, BBB |
<5 |
Coalitie-opties en kansverdeling
| Coalitievariant |
Kans |
Rol CDA |
Effect stem op CDA |
| Centrum-rechts (VVD–CDA–PVV–JA21) |
⚠️ Mogelijk, maar instabiel |
CDA als brug tussen VVD en PVV |
Stem op CDA kan PVV temperen, maar risico op botsing met CDA-waarden |
| Centrum-links (GL-PvdA–CDA–VVD) |
✅ Zeer kansrijk |
CDA als verbindende factor tussen links en rechts |
Stem op CDA vergroot kans op stabiel, gematigd kabinet met brede steun |
| Middencoalitie (GL-PvdA–CDA–VVD–JA21) |
⚖️ Complex maar mogelijk |
CDA cruciaal voor balans |
Stem op CDA maakt brede coalitie mogelijk, maar vereist veel compromissen |
| Zonder CDA (GL-PvdA–VVD–D66–Volt) |
❌ Minder kansrijk |
CDA ontbreekt, instabiliteit dreigt |
Stem op CDA voorkomt exclusief progressief |
Analyse: Is CDA de sleutel tot een centrum-links kabinet?
- Ja, potentieel wel. CDA onder Henri Bontenbal positioneert zich als constructief, verbindend en fatsoenlijk. Hij wordt breed gewaardeerd, ook door kiezers van GL-PvdA, VVD en D66.
- CDA verliest weinig kiezers en wint juist aan vertrouwen, vooral van gematigde stemmers die stabiliteit zoeken.
- Een stem op CDA verkleint de kans op een radicaal-rechts kabinet en vergroot de kans op een coalitie met GL-PvdA en VVD, waarin CDA als brugpartij fungeert
