In de aanloop naar de verkiezingen liet D66 regelmatig een strakkere toon horen over migratie, waaronder het idee om asielaanvragen buiten de EU te laten plaatsvinden. Na de verkiezingen ligt de nadruk weer sterker op Europese samenwerking en solidariteit binnen het recent aangenomen EU-Migratie- en Asielpact. In dit artikel worden de feiten op een rij gezet, inclusief de verschillen tussen retoriek en uitvoering, en hoe andere Nederlandse partijen zich tot het pact verhouden.
Uitleg over het EU Asiel- en Migratiepact
Het EU Asiel- en Migratiepact, dat in juni 2026 volledig van kracht wordt, is een omvangrijk pakket van negen verordeningen en één richtlijn. Het doel is een geharmoniseerd migratie- en asielbeleid binnen de EU. De belangrijkste onderdelen zijn:
1. Snellere en uniforme procedures
- Screening bij aankomst: Binnen 7 dagen identiteits-, gezondheids- en veiligheidscontroles, inclusief biometrische gegevens (Eurodac-database). [nl.wikipedia.org]
- Grensprocedure: Voor asielzoekers met weinig kans op erkenning (bijv. uit veilige landen) wordt een versnelde procedure toegepast in gesloten opvanglocaties aan de buitengrenzen. [vreemdelin…envisie.nl]
- Maximale duur: Versnelde procedure binnen 12 weken, inclusief één beroep. [nl.wikipedia.org]
2. Verplichte, maar flexibele solidariteit
- Lidstaten moeten bijdragen aan het ontlasten van landen onder hoge migratiedruk.
- Keuzeopties:
- Asielzoekers overnemen volgens verdeelsleutel.
- Financiële compensatie betalen aan landen die veel aanvragen krijgen. [vreemdelin…envisie.nl]
3. Gemeenschappelijke verantwoordelijkheid
- Alle landen moeten dezelfde normen hanteren voor asielprocedures.
- Land van eerste aankomst blijft primair verantwoordelijk, maar overdrachten (Dublin) worden verbeterd. [vreemdelin…envisie.nl]
4. Terugkeer en grensbewaking
- Afwijzing van een asielaanvraag leidt automatisch tot een terugkeerbesluit.
- Strengere buitengrensbewaking en samenwerking tegen mensensmokkel. [eppgroup.eu]
5. Internationale samenwerking
- Migratie wordt ingebed in partnerschappen met derde landen om irreguliere migratie te beperken en legale routes te bevorderen. [home-affai….europa.eu]
Hier is een overzichtelijke tabel met de belangrijkste onderdelen van het EU Asiel- en Migratiepact:
| Onderdeel | Wat houdt het in? | Doel |
|---|---|---|
| Screening bij aankomst | Binnen 7 dagen identiteits-, gezondheids- en veiligheidscontrole, biometrische data. | Snelle en uniforme eerste beoordeling van migranten. |
| Grensprocedure | Versnelde asielprocedure (max. 12 weken) voor kansarme aanvragen in gesloten centra. | Voorkomen dat kansarme aanvragen lang in het systeem blijven. |
| Solidariteitsmechanisme | Lidstaten moeten bijdragen via herplaatsing of financiële compensatie. | Ontlasten van landen onder hoge migratiedruk. |
| Gemeenschappelijke normen | Uniforme regels voor asielprocedures en overdrachten (Dublin-systeem verbeterd). | Gelijke behandeling en samenwerking tussen lidstaten. |
| Terugkeerbeleid | Afwijzing leidt automatisch tot terugkeerbesluit, betere handhaving. | Snellere en effectievere terugkeer van afgewezen asielzoekers. |
| Grensbewaking | Strengere buitengrenscontrole en aanpak mensensmokkel. | Versterking van veiligheid en preventie van illegale migratie. |
| Internationale samenwerking | Partnerschappen met derde landen voor legale routes en beperking irreguliere migratie. | Verminderen van migratiedruk en creëren van veilige migratiekanalen. |
De verkiezingsretoriek van D66: wat werd er gezegd?
Tijdens de campagne sprak lijsttrekker Rob Jetten over:
-
Strengere procedures aan de buitengrenzen van de EU
-
Het onderzoeken van asielaanvragen buiten de EU, geïnspireerd op het Canadese hervestigingsmodel
Bron: Brussel Signal, 6 juni 2025
Hoewel deze punten minder ver gingen dan voorstellen van meer rechtse partijen, viel de toon op omdat deze strenger was dan eerdere D66-standpunten.
Na de verkiezingen: focus op het Europese Migratie- en Asielpact
Na de verkiezingen steunde D66 voluit het nieuwe EU-pact dat in 2026 in werking treedt. Volgens het pact:
-
Wordt registratie aan de buitengrenzen aangescherpt
-
Komen er snelle voorprocedures (screening)
-
Worden lidstaten verplicht solidair te zijn via opvang of financiële compensatie
Bron: Europese Raad / Europese Raad
D66 noemt dit pact een “belangrijke stap richting een eerlijk en houdbaar migratiesysteem”.
Feitelijk verschil met de verkiezingsretoriek:
De nadruk ligt niet op nationale maatregelen, maar vooral op Europees beleid en herverdeling. Dit is inhoudelijk minder streng dan de pre-verkiezingssuggestie van asielaanvragen buiten de EU.
Standpunten van andere Nederlandse partijen
Hieronder een tabel met een feitelijke weergave van hoe de belangrijkste partijen naar het EU-pact kijken.
Tabel: Nederlandse partijen en het EU-Migratie- & Asielpact
| Partij (NL) | Stem / Positie | Toelichting |
|---|---|---|
| VVD | Voor | Malik Azmani benadrukte dat het pact grip op migratie geeft en chaos voorkomt. [brusselsenieuwe.nl] |
| CDA | Voor | Jeroen Lenaers noemt het pact een “belangrijke eerste stap” voor controle en solidariteit. [cda.nl] |
| D66 | Voor | Steunde het pact als onderdeel van de liberale Renew-fractie. [brusselsenieuwe.nl] |
| ChristenUnie | Voor | CU volgt doorgaans EVP-lijn en steunde het compromis voor humane en ordelijke procedures. [brusselsenieuwe.nl] |
| PvdA | Tegen | Week af van S&D-fractie; bezorgd over opsluiting van gezinnen en mensenrechten. [brusselsenieuwe.nl] |
| GroenLinks | Tegen | Tineke Strik bekritiseerde detentie aan grenzen en erosie van rechten. [brusselsenieuwe.nl] |
| Volt | Voor | Volt steunde het pact als onderdeel van Renew-fractie, met focus op Europese samenwerking. [brusselsenieuwe.nl] |
| JA21 | Tegen | Vindt pact “veel te slap”; pleit voor grenshekken en zeeblokkades. [brusselsenieuwe.nl] |
| PVV | Tegen | Rechtse partijen stemden tegen; pact wordt als te zwak gezien. [brusselsenieuwe.nl] |
| SGP | Voor | Volgde EVP-lijn; steunde maatregelen voor betere grenscontrole en terugkeer. [brusselsenieuwe.nl] |
| Partij voor de Dieren | Tegen | Kritiek op detentie en gebrek aan bescherming van kwetsbare groepen. [brusselsenieuwe.nl] |
Bronnen gebruikt voor tabel:
-
European Parliament documentatie over het pact
-
Partijprogramma’s zoals gepubliceerd tussen 2023–2025
-
Artikelreeks van EW Magazine over migratiestandpunten (2025)
-
Reacties vanuit Nederlandse Europarlementariërs na de stemming over het pact
Waarom herverdeling alleen geen structurele oplossing is volgens critici
Het EU-pact gaat uit van solidariteit: landen kunnen kiezen tussen het opnemen van asielzoekers of financiële bijdragen (ca. €20.000 per niet-opgenomen persoon).
Bron: Europese Commissie / Europese Commissie
Maar er zijn zwakke punten:
-
Weigerende lidstaten
Sommige landen, zoals Polen (regeringsreacties 2023–2024), hebben aangegeven geen asielzoekers te willen opnemen—evenmin tegen betaling.
Dit kan solidariteitsmechanismen onder druk zetten. -
Afkoopconstructies
Door financiële compensatie bestaat het risico dat landen structureel afkopen in plaats van meedoen. -
Uitvoeringsproblemen aan de buitengrenzen
Het pact vereist versterkte registratie en snelle procedures, maar landen als Griekenland en Italië hebben aangegeven dat capaciteitstekorten blijven bestaan. -
Terugkeerafspraken met landen buiten de EU
Terugkeerpercentages blijven al jaren laag (tussen 20–30%), vooral wanneer landen van herkomst niet meewerken.
Bron: Migratiestatistiek Eurostat 2023–2024
Kortom: de effectiviteit van het pact hangt sterk af van politieke wil in álle lidstaten, niet alleen van Nederlandse partijen.
Conclusie
Hoewel D66 vóór de verkiezingen een strakker migratiegeluid liet horen, is het na de verkiezingen duidelijk dat de partij inzet op Europese samenwerking via het Migratie- en Asielpact. Dit kan worden gezien als een koerswijziging of als miscommunicatie over de mate van nationale controle die D66 wilde behouden.
Feitelijk staat vast:
-
Het EU-pact richt zich vooral op gemeenschappelijke procedures en herverdeling, niet op het drastisch beperken van instroom.
-
Veel linkse partijen vertrouwen op het pact.
-
Sommige lidstaten (zoals Polen) blijven zeer terughoudend, wat de effectiviteit van herverdeling beperkt.
Of dit als “kiezersbedrog” moet worden gezien, hangt vooral af van hoe groot de kloof is die kiezers ervaren tussen D66’s retoriek vóór en het beleid ná de verkiezingen.